Afgelopen jaren viel mij op dat in de museumshops tussen alle rijk geïllustreerde kunstboeken een aantal handzame boekjes verschenen met krachtige titels die je eerder zou verwachten in de ‘persoonlijke ontwikkeling en zelfhulp’ sectie van een boekwinkel. Niet alleen de titels waren vrijwel gelijk (allen gesteld in gebiedende wijs) ook het formaat en de propositie waren vrijwel identiek. Kunstenaars en designers wijzen je de weg naar een creatiever en productiever bestaan. Impliciet wordt zelfs een gelukkiger bestaan beloofd, hoewel je daar gezien de gemoedstoestand van veel kunstenaars wel vraagtekens bij mag plaatsen .
De drie boeken hebben dus veel overeenkomsten, maar voordat we ingaan op ‘Wat we van kunstenaars kunnen leren‘, eerst kort de verschillen.
De auteurs hebben verschillende nationaliteiten en achtergronden en dat zie je terug in de stijl van de boeken.
Think like an artist – Will Gompertz
Mijn favoriet ‘Think like an artist‘ is geschreven door de Britse journalist en kunstredacteur voor de BBC Will Gompertz. Hij combineert zijn respect voor het kunstenaarschap met relativerende Britse humor. Met kennis van zaken schrijft hij over de achtergrond en het werkproces van een hele reeks bekende en minder bekende kunstenaars. Dit maakt het boek zowel informatief als vermakelijk en een plezier om te lezen.
Steal like an artist – Austin Kleon
In ‘Steal like an artist‘ start de Amerikaanse schrijver Austin Kleon met de quote: “All advice is autobiographical”. Het boek is dan ook een invulling van zijn tip 3: ‘Write the book you want to read’. Hoewel Austin een schrijver is, is het boek niet bepaald tekst ‘heavy’. Elke van zijn ’10 things nobody told you about being creative’ worden nog eens voorzien van vele andere quotes en geboden (de imperatief, ofwel gebiedende wijs, is de favoriete stijlvorm). Deze worden vergezeld door vele tekeningen en foto’s. De doelgroep lijkt dit een prima balans tussen tekst en beeld te vinden, want het boek is een New York Times bestseller en er is inmiddels ook een begeleidend werkboek bij verschenen.
Think like a designer – Jeroen van Erp
Tenslotte is er ‘Think like a designer‘ van Jeroen van Erp. De keuze voor designer in plaats van kunstenaar is typisch voor het utilitaire Nederland. Men blijft het hier moeilijk vinden kunst serieus te nemen. Qua inhoud is het boek echter verre van calvinistisch. Wie van een hoogleraar aan de TU Delft een diepgaande analyse van het design gedachtengoed verwacht komt namelijk voor een verassing te staan. Het boek volgt de formule: mooi plaatje, inspirerende ‘oneliner’ en enkele regels toelichting. In dit boek geen 10, maar wel 75 soms tegenstrijdige inzichten (nr. 13 Ga voor Chaos, nr. 15 Ga voor orde). Lezen is hier eerder als scrollen door je Instagram feed. Op zoek naar dat ene bericht dat resoneert.
Wat kunnen we van kunstenaars leren voor meer creativiteit?
Streef niet naar originaliteit!
De eerste les die we kunnen trekken uit deze drie boeken is dat je niet origineel hoeft te zijn. Het is volgens de auteurs prima om te stelen, kopiëren, imiteren of te citeren. Zelf doen ze dit ook. Zo hebben twee van de boeken hetzelfde citaat uit de bijbel overgenomen “There is nothing new under the sun” (Ecclesiastes 1:9) om aan te geven dat je niet naar originaliteit moet streven . Natuurlijk wordt ook Picasso aangehaald met zijn bekende quote: “Good artists copy, great artists steal.” In feite is dit ook de essentie van de boodschap die de auteurs meegeven over originaliteit. Kopiëren, imiteren en citeren is een prima manier om te starten, maar uiteindelijk moet je er als een dief mee aan de haal gaan en het je eigen maken door er jouw persoonlijke draai aan te geven.
Wees nieuwsgierig!
Een tweede eigenschap die kunstenaars volgens de auteurs met elkaar delen is nieuwsgierigheid. In ‘Think like an Artist’ wordt dit bondig samengevat als “outputs need inputs”. Om tot iets nieuws te komen, moet je nieuwe dingen leren. Maar zoals we allemaal weten is nieuwe dingen leren niet eenvoudig. Het gaat vaak gepaard met veel tegenslagen en frustraties. Je moet daarom wel flink gemotiveerd zijn. Bij kunstenaars komt die motivatie voort uit enthousiasme en passie voor het onderwerp. Zij hebben als het ware hun ‘purpose’ gevonden. Dit geeft hen de energie om obstakels te overwinnen, nieuwe kennis en vaardigheden te leren en vervolgens ook nog een eigen creatie te maken. Cognitie en emotie moeten dus samenkomen komen en dan ontstaan er mooie nieuwe dingen.
Mislukkingen horen erbij!
Maar wat als er niet direct mooie nieuwe dingen ontstaan? Of nog sterker; je durft niet eens te starten omdat je bang bent dat het mislukt. Of omdat je nog niet zeker weet wat je ‘purpose’ is.
Ook dit onderwerp komt in verschillende varianten bij alle drie aan bod en het inzicht dat zij delen is: mislukkingen zijn onderdeel van het leerproces. Ze leiden tot nieuwe inzichten en helpen je zo je pad te vinden. Het alternatief is niets doen, maar dan gebeurd er ook niets. Of om een quote uit ‘Think like a designer’ te citeren van de astronaut Buzz Aldrin: “We explore or we expire”. En omdat dit genre blijkbaar vraagt om motiverende statements, hier nog een kleine bloemlezing uit de drie boeken over dit onderwerp:
-Fout bestaat niet
-Omarm het toeval
-Succes is very often down to plan B
-I proceed by trial and error
-Make things, know thyself
-Fake it till you make it
De strekking van al deze stellingen is duidelijk; de doorzetter wint. Plannen en ideeën hebben de meeste van ons genoeg, maar maak je er ook werk van?
Het beste advies voor meer creativiteit komt dus misschien wel van de reclame van Nike: ‘Just do it!’
Aan de slag dus nu met je ideeën. Work, work work!